Jak nauczyć dziecko kolorów? Poradnik dla rodzica

Wstęp

Rozpoznawanie kolorów to fascynujący etap w rozwoju każdego dziecka, który budzi wiele pytań u rodziców. Kiedy maluch zaczyna dostrzegać różnice między barwami? Jak wspierać tę umiejętność w naturalny sposób? Okazuje się, że nauka kolorów to znacznie więcej niż tylko ćwiczenie wzroku – to złożony proces łączący rozwój sensoryczny, poznawczy i językowy. W tym artykule pokażemy, jak wykorzystać codzienne sytuacje i kreatywne zabawy, by pomóc dziecku w odkrywaniu barwnego świata.

Warto pamiętać, że każde dziecko rozwija się w swoim tempie. Nie ma jednego uniwersalnego momentu, w którym wszystkie maluchy powinny opanować rozpoznawanie kolorów. Zamiast niepotrzebnie się stresować, lepiej skupić się na tworzeniu bogatego w kolory środowiska, które naturalnie stymuluje rozwój wzroku i mowy. Kluczem jest cierpliwość i dobra zabawa – wtedy nauka staje się przyjemnością dla całej rodziny.

Najważniejsze fakty

• Pierwsze oznaki rozpoznawania barw pojawiają się zwykle między 18 a 24 miesiącem życia, choć rozwój widzenia kolorów zaczyna się już w pierwszych miesiącach
• Pełne widzenie kolorów kształtuje się około 4-5 miesiąca – wcześniej niemowlęta widzą głównie kontrastowe zestawienia (czarne-białe)
• Nauka kolorów to proces etapowy – od wskazywania barw na polecenie (2 lata), przez nazywanie podstawowych kolorów (3 lata), po rozróżnianie odcieni (4-5 lat)
• Najskuteczniejsza metoda nauki to naturalne wplecenie kolorów w codzienne aktywności i zabawy, zamiast formalnych „lekcji”

Kiedy dziecko zaczyna rozpoznawać kolory?

Wielu rodziców zastanawia się, kiedy ich maluch zacznie rozróżniać kolory. To proces, który rozwija się stopniowo, a jego tempo jest bardzo indywidualne. Pierwsze oznaki rozpoznawania barw pojawiają się zwykle między 18 a 24 miesiącem życia, choć niektóre dzieci mogą wykazywać zainteresowanie kolorami nieco wcześniej lub później.

Warto pamiętać, że nauka kolorów to nie tylko kwestia wzroku, ale także rozwoju poznawczego i językowego. Zanim dziecko zacznie poprawnie nazywać kolory, musi najpierw nauczyć się je rozróżniać wzrokowo i skojarzyć z odpowiednimi słowami.

Rozwój widzenia kolorów u niemowląt

Noworodki widzą świat w odcieniach szarości, a ich wzrok dopiero się rozwija. Pełne widzenie kolorów kształtuje się około 4-5 miesiąca życia. Wtedy też maluch zaczyna wyraźniej dostrzegać kontrasty i bardziej intensywne barwy.

Kamienie milowe w nauce kolorów

Proces nauki kolorów przebiega etapami. Oto typowe umiejętności w kolejnych fazach rozwoju:

1. 18-24 miesiące – dziecko zaczyna wskazywać przedmioty w określonych kolorach na polecenie
2. 2-3 lata – potrafi nazwać podstawowe kolory (czerwony, niebieski, żółty, zielony)
3. 3-4 lata – rozpoznaje i nazywa więcej kolorów, zaczyna rozumieć pojęcia „jasny” i „ciemny”
4. 4-5 lat – rozróżnia odcienie i potrafi je nazwać (np. różowy, fioletowy, pomarańczowy)

Pamiętaj, że każde dziecko rozwija się we własnym tempie. Jeśli twoja pociecha w wieku 3 lat jeszcze nie nazywa kolorów, nie oznacza to od razu problemów rozwojowych. Warto jednak obserwować postępy i w razie wątpliwości skonsultować się ze specjalistą.

Odkryj magiczny świat książek o piórze, które mówi, gdzie nauka łączy się z zabawą, a każde dotknięcie przenosi w niezwykłą przygodę.

Proste metody nauki kolorów dla najmłodszych

Nauka kolorów nie musi być trudna ani nudna. Kluczem do sukcesu jest naturalne wplecenie edukacji w codzienne aktywności. Dzieci najlepiej uczą się przez zabawę, dlatego warto wykorzystać ich naturalną ciekawość świata. Najważniejsze to nie zmuszać, ale zachęcać – wtedy nauka stanie się przyjemnością dla obu stron.

Pamiętaj, że małe dzieci mają krótki czas koncentracji. 5-10 minut dziennie to w zupełności wystarczający czas na efektywną naukę. Ważniejsze od długości sesji jest regularność i różnorodność zabaw. Warto też zaczynać od podstawowych kolorów – czerwonego, niebieskiego, żółtego i zielonego, a dopiero później wprowadzać bardziej złożone odcienie.

Zabawy sensoryczne z kolorami

Maluchy uwielbiają poznawać świat wszystkimi zmysłami. Zabawy sensoryczne to doskonały sposób na połączenie nauki kolorów z rozwojem motoryki małej. Możesz przygotować domowe masy plastyczne w różnych kolorach – ciastolinę, piankolinę czy nawet barwiony ryż. Pozwól dziecku ugniatać, wałkować i tworzyć kształty, jednocześnie nazywając kolory, których używa.

Innym pomysłem są kolorowe pojemniki sensoryczne. Wypełnij przezroczyste butelki wodą z barwnikiem spożywczym i różnymi drobnymi przedmiotami. Dziecko może potrząsać, przekładać i obserwować, jak kolory mieszają się ze sobą. To nie tylko nauka, ale też świetna zabawa rozwijająca koordynację wzrokowo-ruchową.

Kontrastowe książeczki i zabawki

Dla najmłodszych dzieci szczególnie polecane są książeczki kontrastowe, które dzięki wyraźnym kształtom i zestawieniom barw stymulują rozwój wzroku. „Czarno-białe książeczki to doskonały wybór dla niemowląt, ale już rocznemu dziecku warto pokazywać także jaskrawe kolory” – radzą specjaliści od rozwoju dziecięcego.

Wśród zabawek edukacyjnych warto zwrócić uwagę na kolorowe sortery kształtów czy proste układanki. Dwuletnie dziecko z radością będzie wkładało czerwone klocki do czerwonego otworu, jeśli wcześniej pokażesz mu, jak to robić. Pamiętaj, żeby na początku używać zabawek w podstawowych kolorach – zbyt wiele odcieni może małe dziecko zdezorientować.

Zanurz się w tajniki tego, z czego składa się system finansowy, by lepiej zrozumieć mechanizmy rządzące gospodarką.

Jak uczyć kolory dwulatka?

Dwulatek to idealny wiek na intensywną naukę kolorów. W tym okresie dzieci są niezwykle ciekawe świata i chłoną wiedzę jak gąbka. Kluczem do sukcesu jest połączenie nauki z zabawą – wtedy maluch nawet nie zauważy, że się uczy. Pamiętaj, że w tym wieku dzieci najlepiej przyswajają wiedzę przez doświadczenie i powtarzanie, więc nie zrażaj się, jeśli początkowo będą mylić barwy.

Według badań rozwojowych: „Dwulatek powinien rozpoznawać przynajmniej 2-3 podstawowe kolory, a do 3. roku życia opanować ich nazywanie”. Warto jednak pamiętać, że każde dziecko rozwija się w swoim tempie. Jeśli twój maluch jeszcze nie mówi, skup się na wskazywaniu kolorów – nazywanie przyjdzie z czasem.

Zabawy z klockami i sortowaniem

Klocki to prawdopodobnie najlepsza pomoc naukowa do poznawania kolorów. Oto kilka sprawdzonych pomysłów:

• Wieża kolorów – budujcie wieże z klocków w jednym kolorze, nazywając go („Teraz dokładamy niebieski klocek”)
• Sortowanie do pojemników – przygotuj koszyczki w podstawowych kolorach i proś dziecko, by wkładało do nich pasujące klocki
• Kolorowe pary – rozłóż klocki i poproś, by dziecko łączyło je w pary tych samych barw

Dla urozmaicenia możesz użyć nie tylko tradycyjnych klocków, ale też:

Nauka przez codzienne aktywności

Najlepsze efekty daje naturalne wplecenie nauki w rutynowe czynności. Oto jak możesz to zrobić:

1. Podczas ubierania: „Załóżmy dziś niebieskie skarpetki. Możesz podać mi niebieską parę?”
2. Przy posiłkach: „Twoja żółta bananowa przekąska jest na zielonym talerzyku”
3. Na spacerze: „Zobacz, czerwone auto! A tam jest zielone drzewo”
4. Podczas kąpieli: Używaj kolorowych gąbek i nazywaj ich barwy
5. Przy sprzątaniu: „Wrzuć proszę czerwone zabawki do czerwonego pudełka”

Pamiętaj o zasadzie małych kroków – zaczynaj od 2-3 podstawowych kolorów i stopniowo wprowadzaj nowe. Ważne jest też pozytywne wzmocnienie – chwal dziecko za każdą prawidłową odpowiedź, nawet jeśli początkowo będzie więcej pomyłek niż sukcesów.

Zastanawiasz się, czy depresja skraca życie? Odkryj odpowiedź, która może zmienić Twoje spojrzenie na zdrowie psychiczne.

Kreatywne zabawy z kolorami dla przedszkolaków

Przedszkolaki to prawdziwi mistrzowie kreatywności – ich wyobraźnia nie zna granic. Wykorzystaj tę naturalną cechę, by nauka kolorów stała się niezapomnianą przygodą. Kluczem do sukcesu jest różnorodność i ruch – dzieci w tym wieku uwielbiają aktywności, które angażują całe ciało. Pamiętaj, że przedszkolak najlepiej uczy się, gdy nie czuje, że się uczy – stąd pomysł na zabawy, które przemycają wiedzę w naturalny sposób.

Malowanie i mieszanie barw

Farby to doskonałe narzędzie do eksperymentów z kolorami. Zamiast podawać gotowe barwy, pozwól dziecku odkryć je samodzielnie. Oto kilka sprawdzonych pomysłów:

• Eksperymenty z mieszaniem – daj dziecku tylko podstawowe kolory (czerwony, żółty, niebieski) i pokaż, jak tworzyć nowe odcienie
• Malowanie stopami – rozłóż duży arkusz papieru i pozwól malować stopami zanurzonymi w farbie – to świetna zabawa sensoryczna
• Kolorowe bańki mydlane – dodaj do płynu do baniek barwnik spożywczy, by tworzyć kolorowe bańki

Gry i układanki edukacyjne

Dzieci uwielbiają wyzwania – wykorzystaj to, tworząc proste gry edukacyjne. Najlepiej sprawdzają się aktywności z elementem rywalizacji (choćby z samym sobą), które motywują do działania. Pamiętaj, że przedszkolaki mają już na tyle rozwiniętą koordynację, by radzić sobie z bardziej złożonymi zadaniami.

Oto kilka pomysłów na gry:

• Kolorowe memory – zamiast obrazków użyj kartoników w różnych kolorach
• Łowienie kolorów – wrzuć do miski z wodą kolorowe przedmioty i proś o wyłowienie określonych barw
• Kolorowe kręgle – butelki pokryte kolorowym papierem to świetny cel do rzucania piłeczką

Nie zapomnij o układankach przestrzennych – klocki, puzzle czy mozaiki to doskonałe narzędzia do nauki kolorów. Warto wybierać takie, które wymagają dopasowania elementów nie tylko kształtem, ale i barwą. To ćwiczy zarówno rozpoznawanie kolorów, jak i logiczne myślenie.

Jak radzić sobie z trudnościami w nauce kolorów?

Każde dziecko uczy się w swoim tempie i nie ma jednego uniwersalnego schematu przyswajania kolorów. Jeśli twoja pociecha ma problemy z rozpoznawaniem barw, przede wszystkim zachowaj spokój. Warto zacząć od obserwacji – czy dziecko rzeczywiście nie rozróżnia kolorów, czy może po prostu nie potrafi jeszcze ich nazwać. Często maluchy wiedzą, jak wygląda czerwona piłka, ale nie umieją jeszcze powiedzieć „czerwona”.

Kluczowe jest zrozumienie przyczyn trudności. Być może twoje dziecko jest wzrokowcem i lepiej zapamięta kolory przez obrazki niż przez słowa. Albo przeciwnie – potrzebuje więcej ruchu i praktycznych zabaw, by przyswoić nową wiedzę. Spróbuj różnych metod i obserwuj, która przynosi najlepsze efekty.

Kiedy dziecko myli kolory?

Mylenie kolorów to zupełnie normalny etap nauki. Nie martw się, jeśli twoje 3-letnie dziecko nazywa zieloną kredkę niebieską – to częste zjawisko. Problem zaczyna się dopiero wtedy, gdy po kilku miesiącach regularnych ćwiczeń nadal nie widzisz poprawy. Warto wtedy zwrócić uwagę na kilka kwestii:

Po pierwsze, sprawdź, czy dziecko nie ma problemów ze wzrokiem. Czasami trudności w rozpoznawaniu kolorów wynikają z wady wzroku, a nie zaburzeń rozwojowych. Po drugie, zwróć uwagę na kontekst – czy dziecko myli kolory zawsze, czy tylko w określonych sytuacjach (np. gdy jest zmęczone). Po trzecie, upewnij się, że twoje metody nauki są dostosowane do wieku i możliwości dziecka.

Możliwe problemy rozwojowe

Choć większość dzieci z czasem opanowuje rozpoznawanie kolorów, istnieją pewne zaburzenia rozwojowe, które mogą utrudniać tę naukę. Daltonizm, czyli zaburzenie widzenia barw, dotyka około 8% chłopców i 0,5% dziewczynek. Objawia się trudnościami w rozróżnianiu określonych kolorów, najczęściej czerwonego i zielonego.

Inne możliwe przyczyny to opóźnienia w rozwoju mowy lub zaburzenia przetwarzania sensorycznego. Jeśli po 4. roku życia dziecko nadal ma znaczące trudności z rozpoznawaniem i nazywaniem podstawowych kolorów, warto skonsultować się ze specjalistą – pedagogiem, psychologiem dziecięcym lub okulistą. Pamiętaj jednak, że wcześniejsza diagnoza to szansa na szybszą pomoc, a nie powód do niepokoju.

Nauka kolorów przez muzykę i rymowanki

Dzieci uwielbiają rytm i melodię, co czyni muzykę idealnym narzędziem do nauki kolorów. Badania pokazują, że informacje przekazywane w formie piosenek są zapamiętywane nawet o 30% lepiej. Rymowane teksty i proste melodie działają jak naturalny magnes dla dziecięcej uwagi, sprawiając, że nauka staje się przyjemnością, a nie obowiązkiem.

Warto wykorzystać ten naturalny potencjał, wprowadzając kolorowe piosenki i rymowanki do codziennych zabaw. Kluczowe jest powtarzanie – im częściej dziecko słyszy daną melodię, tym szybciej zapamiętuje zawarte w niej informacje. Najlepsze efekty daje połączenie słuchania z ruchem i pokazywaniem odpowiednich kolorów.

Piosenki o kolorach

Śpiewanie to jeden z najskuteczniejszych sposobów nauki kolorów. Oto jak możesz to wykorzystać:

• Proste piosenki edukacyjne – „Kolorowe kredki”, „Tęcza” czy „Czerwony autobus” to klasyki, które pokocha każde dziecko
• Własne kompozycje – wymyślaj krótkie zwrotki o przedmiotach w różnych kolorach („Mam zieloną żabkę, hop, hop, hop”)
• Piosenki z pokazywaniem – śpiewając „Głowa, ramiona, kolana, pięty”, wskazuj części ciała i ich kolory

Pamiętaj, że dzieci najlepiej uczą się przez działanie. Włączaj piosenki podczas zabawy kolorowymi przedmiotami – niech maluch podnosi odpowiednie zabawki, gdy usłyszy ich kolor. Możesz też stworzyć prostą grę – kiedy w piosence padnie nazwa koloru, dziecko musi jak najszybciej znaleźć w pokoju przedmiot w tej barwie.

Wierszyki i zgadywanki

Rymowane zagadki to świetny sposób na utrwalanie kolorów. Dzieci uwielbiają wyzwania, a zgadywanki pobudzają ich naturalną ciekawość. Oto kilka pomysłów:

1. Klasyczne rymowanki – „Czerwone jabłuszko na gałązce wisi, kto je zerwie, ten się uśmiechnie szeroko”
2. Zgadywanki z przedmiotami – „Co jest żółte jak słoneczko i pachnie wiosną? (mlecz)”
3. Rymowane polecenia – „Kto ma niebieskie spodenki, niech podskoczy jak zajączek mały”

Warto tworzyć własne wierszyki związane z codziennymi sytuacjami. Im bardziej osobiste i zabawne rymowanki, tym lepiej zapadają w pamięć. Możesz też wykorzystać naturalne okazje – podczas spaceru wymyślajcie rymowanki o kolorach liści, samochodów czy domów. Pamiętaj, że w nauce kolorów najważniejsza jest dobra zabawa!

Jak wykorzystać codzienne sytuacje do nauki kolorów?

Życie codzienne to najlepsza szkoła dla malucha. Każda chwila może stać się okazją do nauki, jeśli tylko wiesz, jak ją wykorzystać. Zamiast specjalnych lekcji, postaw na naturalne wplatanie kolorów w zwykłe aktywności. Dziecko nawet nie zauważy, że się uczy, a efekty będą znacznie lepsze niż przy tradycyjnych metodach.

Kluczem jest konsekwentne nazywanie kolorów podczas codziennych czynności. Gdy podajesz dziecku jabłko, powiedz: „To jest czerwone jabłko”. Podczas ubierania: „Załóżmy niebieskie spodenki”. Takie proste komunikaty, powtarzane wielokrotnie w różnych kontekstach, dają najlepsze rezultaty. Pamiętaj, że dzieci uczą się przez powtarzanie i skojarzenia.

Kolory podczas spacerów

Spacer to prawdziwa kopalnia kolorowych inspiracji. Wykorzystaj otaczającą przyrodę i miejskie elementy do nauki barw. Oto jak możesz to zrobić:

• Zabawa w poszukiwaczy kolorów – „Znajdźmy coś zielonego jak trawa”
• Kolorowe auta – liczenie czerwonych samochodów mijanych na ulicy
• Zmiany pór roku – obserwowanie, jak liście zmieniają kolory
• Tęczowe chodniki – wskazywanie kolorowych kafelków czy murków

Możesz też zabrać na spacer kolorową lupę lub przezroczyste folie w podstawowych barwach. Patrzenie przez nie na świat zmienia jego kolory, co dla dziecka jest fascynującym doświadczeniem. Warto też zbierać kolorowe liście, kwiaty czy kamyki, a potem układać z nich domową galerię.

Sortowanie ubrań i zabawek

Porządkowe czynności to doskonała okazja do nauki. Zaangażuj dziecko w sortowanie przedmiotów według kolorów – to nie tylko edukacja, ale też świetny trening logicznego myślenia. Oto kilka pomysłów:

1. Pranie kolorowe – „Wrzuć proszę wszystkie żółte skarpetki do tego kosza”
2. Układanie klocków – osobne pudełka na niebieskie, czerwone i zielone elementy
3. Kolorowe półki – książki z czerwonymi okładkami na jednej półce, z niebieskimi na drugiej
4. Zabawkowe safari – „Wszystkie różowe zwierzaki idą spać do tego pudełka”

Pamiętaj, by dostosować trudność zadania do wieku dziecka. Dwulatek poradzi sobie z sortowaniem 2-3 kolorów, podczas gdy przedszkolak może już segregować bardziej złożone palety. Najważniejsze to chwalić każdy sukces – nawet jeśli początkowo więcej będzie pomyłek niż trafień.

Najlepsze pomoce edukacyjne do nauki kolorów

Wybór odpowiednich pomocy edukacyjnych to klucz do skutecznej nauki kolorów. Dobrze dobrane narzędzia potrafią zamienić żmudną naukę w ekscytującą przygodę. Warto postawić na różnorodność – im więcej form poznawania barw, tym lepsze efekty. Pamiętaj, że dzieci uczą się przez wszystkie zmysły, więc idealne pomoce powinny angażować nie tylko wzrok, ale też dotyk, słuch, a nawet węch.

W pierwszych latach życia najważniejsze jest połączenie nauki z zabawą. Dziecko nie powinno czuć, że się uczy – ma po prostu świetnie się bawić. Dlatego tak istotny jest wybór atrakcyjnych, kolorowych i bezpiecznych pomocy edukacyjnych. Warto też dostosować je do wieku i zainteresowań malucha – to gwarancja, że nauka kolorów będzie prawdziwą przyjemnością.

Zabawki wspierające rozpoznawanie barw

Rynek zabawek edukacyjnych oferuje mnóstwo propozycji do nauki kolorów. Klasyką są kolorowe klocki – drewniane lub plastikowe, które można sortować, układać w wieże czy dopasowywać do otworów. Świetnie sprawdzają się też sortery kształtów, gdzie dziecko musi dopasować element nie tylko formą, ale i kolorem. To doskonałe ćwiczenie zarówno dla małych rączek, jak i rozwijającego się mózgu.

Inną ciekawą propozycją są układanki magnetyczne – dziecko może tworzyć własne kompozycje, układając kolorowe elementy na tablicy. To nie tylko nauka kolorów, ale też rozwój kreatywności. Warto zwrócić uwagę na zabawki z efektem dźwiękowym – przyciski w różnych kolorach wydające różne dźwięki to świetne połączenie stymulacji wzrokowej i słuchowej. Dla najmłodszych polecane są miękkie, tekstylne zabawki z wyraźnymi kontrastami – idealne do pierwszego poznawania barw.

Karty i książeczki edukacyjne

Karty edukacyjne to jedna z najskuteczniejszych metod nauki kolorów. Mogą przedstawiać pojedyncze barwy lub przedmioty w konkretnych kolorach. Ważne, by były wykonane z trwałego materiału i miały wyraźne, przyciągające uwagę grafiki. Można je wykorzystywać na wiele sposobów – od prostego pokazywania i nazywania, po bardziej zaawansowane gry memory czy lotto.

Książeczki kontrastowe to must-have dla niemowląt, ale dla starszych dzieci warto wybierać książki z ruchomymi elementami czy okienkami do odkrywania. Interaktywne książeczki dźwiękowe, gdzie naciśnięcie kolorowego przycisku uruchamia odpowiedni dźwięk, to kolejna świetna propozycja. Nie zapominajmy też o klasycznych kolorowankach – malowanie i rysowanie to naturalny sposób poznawania barw, który dodatkowo rozwija małą motorykę.

Wnioski

Rozwój umiejętności rozpoznawania kolorów to proces indywidualny, który u każdego dziecka przebiega w nieco innym tempie. Kluczowe jest połączenie nauki z zabawą i naturalne wplecenie edukacji w codzienne aktywności. Warto pamiętać, że zanim maluch zacznie poprawnie nazywać kolory, musi najpierw nauczyć się je rozróżniać wzrokowo – to podstawa dalszego rozwoju.

Najlepsze efekty przynosi różnorodność metod – od zabaw sensorycznych po piosenki i codzienne sytuacje. Ważne, by dostosować poziom trudności do wieku dziecka i zaczynać od podstawowych barw, stopniowo wprowadzając bardziej złożone odcienie. Pamiętajmy też, że każde dziecko ma swoje tempo nauki – nie warto porównywać maluchów, ale obserwować ich indywidualne postępy.

Najczęściej zadawane pytania

W jakim wieku dziecko powinno rozpoznawać podstawowe kolory?
Pierwsze oznaki rozpoznawania barw pojawiają się zwykle między 18 a 24 miesiącem życia, ale pełne opanowanie nazywania podstawowych kolorów następuje dopiero około 3. roku życia.

Jakie kolory wprowadzać jako pierwsze?
Najlepiej zaczynać od czerwonego, niebieskiego, żółtego i zielonego – to podstawowe barwy, które dziecko najłatwiej zapamiętuje. Dopiero później warto wprowadzać bardziej złożone odcienie.

Co robić, gdy dziecko myli kolory?
Mylenie kolorów to naturalny etap nauki. Ważne, by spokojnie poprawiać dziecko i pokazywać mu różnice. Jeśli problem utrzymuje się po 4. roku życia, warto skonsultować się ze specjalistą.

Jakie zabawki najlepiej wspierają naukę kolorów?
Świetnie sprawdzają się kolorowe klocki, sortery kształtów i układanki. Dla najmłodszych polecane są kontrastowe książeczki, a dla przedszkolaków – zabawki do mieszania barw.

Czy można uczyć kolory podczas codziennych czynności?
Tak! Codzienne sytuacje to najlepsza okazja do nauki – podczas ubierania, posiłków czy spacerów naturalnie nazywajmy kolory przedmiotów, z którymi dziecko ma kontakt.